Dr.Fuat Sanaç | Avusturya Devleti İslamiyet’i resmen tanıyan ilk Avrupa ülkesi olmuştur

15 Temmuz 1912 yılında çıkan kanunla Avusturya’da İslam Yasası resmî olarak kabul edilmiş ve İslam dini Avusturya’da resmî din olarak tanınmıştır. Bu nedenle Avusturya Devleti İslamiyet’i resmen tanıyan ilk Avrupa ülkesi olmuştur.
Bu bağlamda 100 yıllı aşan bu geçmişe bir göz atmakta fayda var:
1 Aralık 1867 yılında İmparatorluk Konseyi’nde temsil edilen Krallık ve Eyaletler tarafından, Anayasası’nın 147. maddesinin XV. fıkrasına dayanarak, ‘’Dini inanç topluluğu’’ tanımının kabul edilmesiyle diğer dinler gibi İslam dinine mensup olanlara da bu yasa ile (Katholikler kadar olmasada birçok haklar verilmiştir. Katholik Kilisesi’nin özel durumu vardır: Konkordat , BGBl. II Nr. 2/1934).

Bu Haberler İlginizi Çekebilir

Avusturya’da 2025’te Daha Yüksek NoVA ve CO2 Vergisi: Yakıt ve Yeni Araçlar Daha Pahalı Olacak

2025'te Avusturya’da CO2 vergisi ve NoVA yeniden artırılacak. Yakıt fiyatları ...

Avusturya’da Enflasyon Ekim’de Yüzde 1,8’den Kasım’da Yüzde 1,9’a Yükseldi

Kasım ayında enflasyon oranı %1,9’a çıktı, artışın başlıca nedenleri gıda, ...

Avusturya’nın Bu Eyaletinde Isınma Yardımı Başvuruları İçin Son 2 Gün: 400 Euro’ya Kadar Destek

Yukarı Avusturya’da sosyal yardıma ihtiyaç duyanlara 400 Euro’ya kadar ısınma ...

Avusturya’da Enflasyon Hafifçe Yükseldi: Gıda ve Alkol Fiyatları Etkili Oldu

Kasım ayında enflasyon oranı %1,9’a çıktı, artışın başlıca nedenleri gıda, ...

1866’da Prusya – Avusturya Savaşında yenilen ve Alman Konfedarasyonu’nun ağılmasından sonra eski konumunu kaybeden Avusturya İmparatorluğu 1867 yılında Macaristan ile birleşerek Avusturya-Macaristan İmparatorluğunu kurar.

13 Temmuz 1878 yılına gelindiğinde ise, 93 Harbini (Osmanlı – Rus Savaşı’nı ) takiben İngiltere, Almanya, Avusturya–Macaristan İmparatorluğu, Rusya, Fransa ve İtalya arasında yapılan Berlin Kongresi sonucu, Osmanlı’nın Bosna-Hersek Eyaleti geçici olarak Avusturya-Macaristan İmparatorluğu’na verilir.

1883’te Viyana’da devlet matbaasında “Hanefî mezhebine göre İslâm’da evlilik hukuku”, “İslâm’da aile hukuku” ve “İslâm’da veraset hukuku” gibi konularda bazı kitapların basımı sağlandı; böylece Avusturyalı hukukçular ve bilim adamları İslâm hukukunu inceleme imkânı buldular.

1893’te Avusturya yönetiminin desteğiyle Saraybosna’da din dersi öğretmenlerinin yetiştirildiği bir “dârülmuallimîn”, kadıları yetiştirmek için bir “mekteb-i nüvvâb” ve 1918’de de “şeriat lisesi” açıldı. Bu okulda normal lise programında bulunan derslerden başka Arapça, İslâm kültürü ve İslâm tarihi gibi dersler okutuluyordu. Ayrıca Bosna-Hersek liselerinde okutulmak üzere İbn Hişâm’ın es-Sîretü’n-nebeviyye adlı eserinden seçmeler (Izbor iz Kitabu Sireti Resulillahi, Viyana 1913) ve bir Arapça sözlüğün basımı gerçekleştirildi. Bu arada, Bosna-Hersek’te 1930’lara kadar yürürlükte kalmış olan Mecelle de Almanca ve Sırpça’ya tercüme edildi.

I. Dünya Savaşı’na kadar Osmanlı Devleti’nde okutulan bütün ders kitaplarının, neşredilen bütün gazete ve dergilerin ve bunların yanı sıra 1918’e kadar İstanbul ve Bulak’ta basılan Arapça, Türkçe, Farsça eserlerin büyük bir özenle toplanarak Viyana Milli Kütüphanesi’nde (National Bibliothek) saklanması, Avusturya yönetiminin İslâm kültürüne olan ilgisini göstermesi bakımından dikkat çekicidir. Bugün bu eser ve koleksiyonların hepsi Avusturya Millî Kütüphanesi’nde mevcuttur.

1908 yılında İmparatorluğun, bu eyaleti kendi topraklarına kattığını ilanından sonra 600.000 Müslüman Boşnak Avusturya vatandaşı olur. Bosna- Hersek’in Avusturya topraklarına katılması İslam Dini’nin resmî olarak tanınması fikrinin ortaya çıkmasına sebep olur. – İmparator I. Franz Joseph tarafından 15 Temmuz 1912 tarihinde, Bad Ischl Köşkünde yazılan İslam Kanunu “Das Islamgesetz (RGB1 Nr. 159/1912)” bir fermanla kabul edilir.

Müslüman Boşnaklar Avusturya Kayseri’nin özel korumaları olarak da hizmet vermişlerdir. Aynı zamanda İmam Ahmet İsmet Bey orduda ilk resmî manevî danışmanlık yapmıştır. Ayrıca yayımlanan fermanla bir camii de yapılmasına karar verilir, fakat I. Dünya Savaşı’nın başlamasıyla bu düşünce hayata geçirilemez.

I. Dünya Savaşı’ndan sonra ise, 1932 yılında Umar Rolf von Ehrenfels (1901-1980) başkanlığında İslam Kültür Cemiyeti kurulur. Ancak 1938 yılında Naziler’in Avusturya’yı işgalden sonra, 1939 yılında İslam Kültür Cemiyeti kapatılır ve böylelikle İslâm dininin resmî statüsünü faşist rejim hükümsüz kılar.

1950 yılında “Avusturya İslâm Cemiyeti” adı altında kurulan dernek pek etkili olamadığından faaliyetlerini 1962 yılına kadar sürdürebilir. Ve işçi göçüyle beraber 1960’lardan itibaren Türkiye ve Kuzey Afrika ülkelerinden işçi talep eden Avusturya Devleti genelinde Müslümanların sayısı yeniden artmaya başlar.

1980 yılında “The message of the Quran” adlı Kuran-ı Kerim tefsiri ile İslam Dünyasına ve İslam ilim ve kültür tarihine adını harflerle yazdıran yazar ve gazeteci olan Muhammed Esed (Leopold Weiss) de Avusturyalı bir Müslümandır.

Avusturya Müslümanların dinî hürriyetlerini “Anerkennungsgesetz” (Tanıma yasası) ile tespit etmiş ve 1912 yılında çıkan kanuna dayalı olarak, 1979 yılında Afganistan asıllı Dr. A. Ahmad Abdelrahimsai başkanlığında İGGiÖ (Islamische Glaubensgemeinschaft in Österreich / Avusturya İslam Cemaati) kurulmuştur.

İGGÖ konumu gereği birçok görev üstlenmektedir. Bunlardan en önemlisi okullarda din dersi vermesidir. 2021 yılı itibariyle 620 öğretim görevlisiyle 80.000 öğrenciye din dersi verilmektedir.
IGGÖ, Müslüman mezarlıklarını idare etme ve düzenlemede yetkili mercidir. Ayrıca IRPA (Privater Studiengang für das Lehramt für Islamische Religion an Pflichtschulen), yani öğretmen okulu, dini nikah, helal et kesiminde denetleme, birçok farklı alanda (hastane ve hapishane gibi) gibi Müslümanları ilgilendiren çeşitli alanlarda hizmetler vererek çalışmalarını sürdürmektedir.

IGGÖ’nün yanı sıra, Avusturya’da birçok İslamî cemaat de paralel olarak yapılanmakta ve IGGÖ’nin üyeleri olarak Müslümanlara çeşitli hizmetler sunmaya devam etmektedirler.

IGGÖ’nün ilk Başkanı Afganistanlı Dr. A. Ahmad ABDELRAHIMSAI bu görevi 1979 yılından 1999 yılına  kadar  resmi olarak yürütmüş ve onun zamanında Din dersleri ilk olarak resmi okullarda seçmeli ders olarak başlamış, AKH-Hastanesinde bir mescid açılmış, Hapishanelere Din Görevlisi atanmasına karar verilmiş ve Müslüman Askerlere Cuma Namazı kılma hakkı alınmıştır.

Fakat hastalığı nedeniyle görevi 1998 yılı itibariyle,  yardımcısı olan  Suriye kökenli Anas SCHAKFEH  vekaleten yürütmeye başlamış ve 15 Ekim 1999’da  Dr. A. Ahmad ABDELRAHIMSAI  vefatıyla,  Anas SCHAKFEH   31 Haziran 2001  tarihinde yapılan seçimle resmi olarak göreve gelmiştir.

Anas SCHAKFEH döneminde bir olan müfettiş sayısı dokuza çıkmış, Viyana ve Graz’da İslam Mezarlığı açılmış, Vorarlberg’te bir mezarlık temeli atılmış, bir Öğretmen ve bir de Meslek Okulu açılmış ve ilk defa Avrupa’da İmamlar Konferansı yapılmıştır.

26 Haziran 2011 yılı itibariyle  Dr. Fuat SANAÇ seçimle başkanlığa getirilmiştir. Bu tarihten sonra ilk olarak sayın Cumhur Başkanı Dr. Heinz FİSCHER’in ve bütün islami cemiyetlerin katılımıyla Ramazan Bayramı kutlanmış,  İGGÖ’nün bütün birimleri yeniden yapılandırılmış, personel desteği artırılmış ve  yeni kurumlar ihdas edilmiştir. Bu meyanda Hastahanelerde yeni mescidler açılmış, hapishanelere ilave din görevlileri atanmış ve ilk olarak Bakanlık tarafından din görevlilerinin masraflarının bir kısmının karşılanması sağlanmıştır. Dışişleri Bakanlığının katkılarıyla 30 bayan ve 25 bay olmak üzere 55 Müslüman iç eğitimden geçerek Frauen- und Dialogbeaftragte olarak göreve başlamışlardır.

Bütün gençlik teşkilatlarını IGGÖ çatısı altında toplayan bir gençlik teşkilatı (Jugendrat der IGGiÖ) ve bütün akademisyenleri bir çatı altında toplayan (Muslimischer Akademikerbund der IGGiÖ) kurulmuştur.
İslam Kanunu’nun kabül edilişinin 100. yıl dönümü münasebetiyle Müslümanların bütün ihtiyaçlarını giderecek yeni bir Islam-Gesetz hazırlanarak ilgili bakanlığa sunulmuş ve böylece daha önce yedi olan madde sayısının (ekleri hariç) 37 maddeye çıkarılması talep edilmiş ve nihayet 31.03.2015’te mecliste kabül edilmiştir.

Gelecek nesilleri aydınlatması, İslam’ı en güzel ve en ilmi şekilde anlatacak ilim adamlarının yetişmesi için İlahiyat Fakültelerinin 2016 yılında hizmete başlamıştır.
Avusturya’da, İslam Yasası’nın kabul edilmesinin 100. yıl dönümü büyük bir etkinlikle, 29 Haziran 2012 tarihinde Viyana’nın tarihi Belediye sarayında ve ayrıca Salzburg, Oberösterreich ve Steiermark’ta Eyalat Başkanlarının katılım ve destekleriyle kutlandı.

Viyana’da kutlamaya Avusturya Cumhurbaşkanı Dr. Heinz Fischer, Başbakan Yardımcısı ve Dışişleri Bakanı Michael Spindelegger, Kültür ve Eğitim Bakanı Claudia Schmied, entegrasyondan so rumlu Devlet Bakanı Sebastian Kurz, T.C. Diyanet İşleri Başkanı Prof. Dr. Mehmet Görmez, Avusturya İslam Cemaati Başkanı Dr. Fuat Sanaç, Bosna Hersek Müftüsü Dr. Mustafa Ceric, Balkan Devletlerinin müftüleri, birçok ülkenin elçileri, çok sayıda dini cemaat  ve sivil toplum örgütü temsilcisi katıldı.

100 yılı geçen sürede Müslümanların Avusturya’da kendilerini birçok ölkeden çok daha rahat hissettikleri, dinlerini daha rahat yaşadıkları bir gerçektir. Bununla birlikte hem devlet kanadının, hem de Müslüman azınlıkların yapmaları gereken ve diğer Avrupa ülkelerine örnek teşkil edebilecekleri pek çok konu ve alan vardır.

Dr. Fuat SANAÇ
14.3.2021